خوابیدن با دهان باز چه ضرری برای دندان ‌ها و لثه ‌ها دارد؟

بزاق نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت دندان‌ها دارد؛ این مایع علاوه بر مرطوب کردن دهان، دندان‌ها را از مواد اضافه و میکروب‌ها پاک می‌کند و سطح دهان را در شرایط متعادل نگه می‌دارد. وقتی بزاق کم می‌شود یا جریانش قطع می‌شود دندان‌ها بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند.

افزایش پوسیدگی دندان‌ ها

بزاق دارای خاصیت بافرینگ است؛ به این معنی که pH دهان را در محدوده‌ی خنثی (حدود ۷) نگه می‌دارد.
کاهش pH: وقتی دهان خشک می‌شود، باکتری‌های موجود در پلاک دهانی شروع به مصرف قندهای باقی‌مانده می‌کنند و اسید تولید می‌شود. نبود بزاق کافی برای شستن یا خنثی کردن این اسیدها باعث می‌شود محیط دهان سریع‌تر اسیدی شود و امکان پوسیدگی بالا برود.
آستانه پوسیدگی: وقتی اسید تولیدشده توسط باکتری‌ها باعث شود pH دهان مدت زیادی کمتر از ۵.۵ بماند آسیب به مینا و شروع پوسیدگی دندان اتفاق می‌افتد.
محل شایع پوسیدگی: بیشتر پوسیدگی‌ها در سطح جلویی دندان‌ها و نواحی‌ای که بیشتر در معرض هوای خشک هستند (مثل دندان‌های قدامی) دیده می‌شود.

فرسایش مینای دندان و حساسیت دندانی

خشکی مزمن دهان می‌تواند به فرسایش شیمیایی (فرسایش اسیدی) و فیزیکی مینا کمک کند:
کاهش ترمیم مینای دندان: بزاق حاوی مواد معدنی است که به بازسازی و ترمیم مینا کمک می‌کند. وقتی دهان خشک می‌شود این فرآیند کند یا متوقف می‌شود.
افزایش حساسیت دندان‌ها: نازک شدن مینا باعث می‌شود قسمت داخلی دندان (عاج) نمایان شود و دندان‌ها نسبت به سرما، گرما یا شیرینی بیشتر حساس شوند.

تجمع پلاک و جرم دندانی

زمانی که بزاق به مقدار کافی وجود نداشته باشد، ذرات غذا و باکتری‌ها راحت‌تر روی سطح دندان‌ها باقی می‌مانند و شسته نمی‌شوند.
این تجمع سریع‌تر باعث تشکیل پلاک و سپس تبدیل شدن آن به جرم (تارتار) می‌شود که می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های لثه و آسیب بیشتر به دندان‌ها باشد.

بوی بد دهان در صبح

در زمان خواب جریان بزاق کاهش می‌یابد و جمع شدن باکتری‌ها و بقایای مواد غذایی در محیط خشک دهان تشدید می‌شود. این شرایط باعث تولید ترکیبات بدبو (گازهای گوگردی) می‌شود که نتیجه آن بوی بد دهان هنگام بیدار شدن است.
این بو معمولاً بعد از نوشیدن آب یا مسواک زدن از بین می‌رود.

برای بررسی دقیق علت خشکی دهان، پیشگیری از پوسیدگی‌های ناشی از تنفس دهانی و درمان‌های تخصصی مربوط به آن می‌توانید به کلینیک دندانپزشکی دکتر پردیس براتی بهترین مرکز خدمات ترمیم و زیبایی دندان در سعادت‌ آباد مراجعه کنید؛ جایی که با استفاده از تجهیزات مدرن و روش‌های تخصصی سلامت دندان‌ها و لبخند طبیعی شما حفظ می‌شود.

لثه‌ها و مخاط دهان برای داشتن ساختاری سالم، به محیطی مرطوب نیاز دارند. خوابیدن با دهان باز باعث می شود هوا به طور مستقیم وارد دهان شود و رطوبت داخل دهان به سرعت کاهش یافته و خطر آسیب به بافت نرم افزایش پیدا می‌کند.

التهاب لثه (ژنژیویت)
تحریک مزمن: هوای مداوم ورودی به دهان بافت‌های لثه را خشک و تحریک‌پذیر می‌کند. این خشکی باعث واکنش التهابی می‌شود.
افزایش غلظت مواد التهابی: عدم شستشوی مداوم توسط بزاق باعث می‌شود مواد زائد و باکتری‌های مضر در نزدیکی خط لثه متمرکز شوند و واکنش التهابی را تشدید کنند.

تحلیل لثه
اگر التهاب ناشی از خشکی دهان کنترل نشود،کم‌کم به بافت‌های زیرین و حتی استخوان نگهدارنده دندان‌ها گسترش پیدا می‌کند و لثه‌ها شروع به عقب‌نشینی می‌کنند. در این حالت، بافت‌های محافظ و کلاژن تخریب می‌شوند و سطح ریشه دندان نمایان می‌شود.

افزایش حساسیت و خونریزی
لثه خشک و تحریک‌شده شکننده‌تر و آسیب‌پذیرتر است به طوری که طی مسواک زدن یا حتی صحبت کردن امکان خونریزی به وجود می‌آید.
همچنین خشکی لب‌ها و ترک‌خوردگی گوشه‌های دهان شایع‌تر می‌شود.

تغییر در فلور میکروبی دهان
محیط مرطوب دهان تعادل مطلوبی بین باکتری‌های مفید و بیماری‌زا ایجاد می‌کند؛ اما تنفس دهانی این نسبت را به هم می‌زند و زمینه رشد عفونت‌های قارچی مثل برفک دهانی (کاندیدیازیس) را آماده‌تر می‌کند زیرا قارچ‌ها در محیط خشک رشد بهتری دارند.

در صورت تداوم تنفس دهانی و خشکی طولانی‌مدت دهان، محیط دهان برای رشد باکتری‌ها و تجمع پلاک مناسب‌تر می‌شود و به مرور التهاب و تحلیل بافت لثه و استخوان فک رخ می‌دهد. این وضعیت اگر درمان نشود احتمال پوسیدگی یا لق شدن برخی دندان‌ها را افزایش می‌دهد. در چنین مواردی جایگزینی دندان‌های آسیب‌دیده با ایمپلنت دندان مطرح می‌شود؛ اما موفقیت این درمان به سلامت لثه و استخوان بستگی دارد. در دندانپزشکی دکتر پردیس براتی بهترین مرکز ایمپلنت دندان در سعادت‌ آباد تهران با بررسی دقیق وضعیت بافت‌های دهان و درمان خشکی و التهاب پیش از کاشت ایمپلنت، شرایط را برای نتیجه‌ای طبیعی و بادوام فراهم می‌کند.

خوابیدن با دهان باز اساساً نتیجه‌ی تنفس دهانی در هنگام خواب است. تنفس باید به‌طور طبیعی از طریق بینی انجام شود (تنفس بینی) زیرا مجاری بینی هوا را تصفیه، مرطوب و گرم می‌کنند. هنگامی که مسیر بینی مسدود می‌شود یا اختلالی در سیستم تنفسی وجود دارد بدن برای تأمین اکسیژن مورد نیاز، دهان را باز می‌کند. دلایل اصلی این تنفس دهانی عبارتند از:

انسداد مجاری تنفسی فوقانی
این شایع‌ترین علت است و شامل شرایطی است که جریان هوا از طریق بینی را محدود می‌کند:
آلرژی‌های مزمن: رینیت آلرژیک (آبریزش و گرفتگی بینی ناشی از حساسیت فصلی یا دائمی) باعث التهاب و تورم بافت‌های داخلی بینی می‌شود.
عفونت‌های حاد: سرماخوردگی‌ها و سینوزیت‌های باکتریایی یا ویروسی که منجر به گرفتگی بینی می‌شوند.
ساختارهای آناتومیک غیرطبیعی: انحراف تیغه بینی و پولیپهای بینی

مشکلات ساختاری و بافت‌های لنفاوی
در این موارد، فضای فیزیکی برای عبور کافی هوا وجود ندارد:
بزرگ بودن لوزه‌ها و آدنوئیدها: این بافت‌ها در کودکان اغلب بزرگ شده و مجرای تنفسی پشت حلق را مسدود می‌کنند که منجر به اجبار برای تنفس دهانی می‌شود.
ساختار فک و صورت: ناهنجاری‌های فکی خفیف که ممکن است باعث شود فرد در وضعیت خواب به‌طور طبیعی دهانش باز بماند.

عادات رفتاری و وضعیت نامناسب خواب
وضعیت خوابیدن: خوابیدن به پشت اغلب باعث شل شدن زبان و افتادگی آن به سمت عقب حلق می‌شود و تنفس دهانی را تشدید می‌کند.
آپنه انسدادی خواب (OSA): حالتی که راه هوایی پشت حلق هنگام خواب برای چند لحظه بسته می‌شود و فرد نمی‌تواند نفس بکشد. این موضوع باعث وقفه‌های کوتاه در تنفس، خروپف و گاهی بیدار شدن‌های مکرر می‌شود.
افرادی که آپنه دارند اغلب در خواب با دهان باز نفس می‌کشند تا بتوانند هوا وارد ریه کنند.

تشخیص این عادت اغلب دشوار است زیرا در حین خواب رخ می‌دهد. با این حال چندین علامت و نشانه وجود دارد که باید توسط فرد یا شریک خواب او مورد توجه قرار گیرد:
بوی بد دهان مداوم: به‌خصوص بوی قوی و زننده هنگام بیدار شدن که پس از نوشیدن آب کاهش می‌یابد.
خشکی شدید دهان و گلو: احساس چسبندگی در دهان بلافاصله پس از بیداری یا نیاز مبرم به نوشیدن آب در نیمه‌های شب
تغییرات در زبان: زبان ممکن است پوشیده از یک لایه سفید ضخیم باشد یا در موارد شدید زبان خشک، ترک‌خورده و قرمز به نظر برسد (زبان توت‌فرنگی)
مشکلات لب‌ها و دهان: لب‌های ترک‌خورده، خشکی گوشه‌های دهان یا احساس سوزش مداوم در دهان
افزایش مشکلات دندانی: افزایش ناگهانی تعداد پوسیدگی‌ها یا حساسیت‌های دندانی در معاینات دوره‌ای.
خروپف و آپنه خواب: تنفس دهانی شدید اغلب با خروپف همراه است و می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات جدی‌تر خواب باشد.

برای مدیریت خوابیدن با دهان باید هم به علت اصلی (مانند انسداد بینی یا مشکلات راه هوایی) توجه شود و هم پیامدهای بعدی مثل خشکی دهان و آسیب‌های دندانی مورد پیشگیری یا درمان قرار گیرد.

ارزیابی پزشکی و درمان علل تنفسی
در گام نخست باید علت باز ماندن دهان هنگام خواب (مثل انسداد مجاری تنفسی) توسط پزشک یا متخصص گوش و حلق و بینی ارزیابی شود. درمان آلرژی‌ها، پولیپ بینی، انحراف تیغه بینی یا آپنه خواب در این مرحله بسیار مهم است؛ در موارد لازم جراحی یا درمان دارویی ممکن است تجویز شود.
در کنار این مراجعه به دندانپزشک جهت بررسی عوارض دهانی ناشی از خشکی شبانه نیز ضروری است.
دندانپزشک با معاینه تخصصی می‌تواند نشانه‌های پوسیدگی، التهاب لثه یا تحلیل بافت‌ها را تشخیص داده، راهکارهایی مانند محصولات فلوراید، محافظ‌های شبانه یا دستورالعمل‌های بهداشت مناسب را توصیه کند.

اصلاح عادات خواب و وضعیت بدن
تغییر وضعیت خواب: سعی کنید به پهلو بخوابید. خوابیدن به پهلو احتمال تنفس دهانی و خروپف را نسبت به خوابیدن به پشت کاهش می‌دهد.
بالا نگه داشتن سر: استفاده از بالش اضافی برای بالا نگه داشتن سر، مجاری تنفسی را کمی بازتر نگه می‌دارد.

مدیریت خشکی دهان (درمان علائم)
این اقدامات برای جبران کمبود بزاق در طول شب ضروری است:
آبرسانی پیش از خواب: نوشیدن یک تا دو لیوان آب پیش از خواب توصیه می‌شود.
مرطوب‌کننده‌های محیطی: استفاده از دستگاه بخور در اتاق خواب به‌ویژه در هوای خشک یا زمستان رطوبت هوا را افزایش داده و تبخیر بزاق را کاهش می‌دهد.
محصولات جایگزین بزاق: اسپری‌ها یا ژل‌های مخصوص بزاق شبانه و دهان‌شویه‌های حاوی زایلیتول می‌تواند مؤثر باشد.
بزاق‌آورهای دارویی: در موارد خشکی شدید (مانند سندرم شوگرن که نیاز به تشخیص تخصصی دارد) پزشک ممکن است داروهایی مانند پیلوکارپین را تجویز کند.

بهداشت دهانی تقویت‌شده
با توجه به افزایش ریسک پوسیدگی پروتکل‌های بهداشتی شبانه باید تشدید شوند:
مسواک زدن کامل: اطمینان از مسواک زدن دقیق به‌خصوص سطوح نزدیک به خط لثه
استفاده از فلوراید با غلظت بالا: دندانپزشک ممکن است توصیه کند که از خمیردندان‌های حاوی فلوراید بالاتر یا ژل‌های حاوی سدیم فلوراید برای اعمال موضعی شبانه استفاده شود.
نخ دندان: پاکسازی دقیق باقی‌مانده‌های غذا در شب برای کاهش مواد اولیه رشد باکتری‌ها ضروری است.

خوابیدن با دهان باز یک اختلال رایج است که اغلب نادیده گرفته می‌شود و پیامدهای آن به‌تدریج نمایان می‌گردد. این عادت با ایجاد یک محیط شیمیایی تهاجمی در دهان (ناشی از خشکی و کاهش pH)، به‌طور مستقیم به دو جزء اصلی سلامت دهان یعنی دندان‌ها و لثه‌ها آسیب می‌زند. افزایش شدید ریسک پوسیدگی، فرسایش مینا، التهاب لثه و در نهایت تحلیل استخوان نشان می‌دهد که این مسئله فراتر از یک ناراحتی صبحگاهی است.
مدیریت این وضعیت نیازمند همکاری میان دندانپزشک، متخصص گوش و حلق و بینی و بیمار است. درمان موفقیت‌آمیز ابتدا باید علت زمینه‌ای مسدود شدن مسیر تنفسی را شناسایی و برطرف کند و سپس با استفاده از روش‌های حمایتی، از سلامت بافت‌های دهانی در برابر خشکی ناشی از عادت تنفس دهانی محافظت نماید.
خانم دکتر براتی دندانپزشک باتجربه در سعادت ‌آباد تهران با تخصص در درمان خشکی دهان، التهاب لثه و پوسیدگی‌های ناشی از تنفس دهانی از جدیدترین روش‌های تشخیصی و ترمیمی استفاده می‌کند تا سلامت دهان و دندان‌هایتان حفظ شود. برای مشاوره تخصصی و بررسی علائم خشکی یا حساسیت دندانی همین حالا از طریق دکمه دریافت نوبت، نوبت خود را رزرو کنید و یا با شماره 02122142410 تماس بگیرید.

منابع
goldenstatedentistry
my.clevelandclinic