چرا دندان‌ها زود جرم می‌گیرند و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

اگرچه رعایت روزانه بهداشت دهان و استفاده منظم از مسواک و نخ دندان نقش مهمی در سلامت دندان‌ها دارد، اما برخی افراد با وجود این مراقبت‌ها همچنان با تجمع سریع جرم روی دندان‌های خود مواجه می‌شوند. با این حال، تشکیل پلاک دندانی تنها به نحوه مسواک زدن محدود نمی‌شود و تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل فیزیولوژیک، شیمیایی و رفتاری قرار دارد. از جمله این عوامل می‌توان به ترکیب بزاق، تراکم و فرم دندان‌ها، الگوی غذایی و حتی ویژگی‌های وراثتی اشاره کرد. شناخت این دلایل می‌تواند به درک بهتر شرایط هر بیمار کمک کند و به دندان‌پزشک اجازه دهد راهکارهایی متناسب با نیازهای فرد ارائه دهد.

ترکیب بزاق دهان

بزاق نقش مهمی در تعادل محیط دهان دارد، اما در برخی افراد، غلظت بالای یون‌های معدنی مانند کلسیم و فسفات در بزاق باعث می‌شود پلاک دندانی با سرعت بیشتری به جرم سخت تبدیل شود. این ویژگی ممکن است ناشی از ژنتیک یا عوامل تغذیه‌ای باشد و می‌تواند روند تشکیل رسوب را حتی در افرادی که بهداشت دهان را رعایت می‌کنند تسریع کند.

عدم رعایت درست بهداشت دهان

صرف مسواک زدن کافی نیست؛ روش نادرست مسواک زدن، استفاده نکردن از نخ دندان و عدم بهره‌گیری از دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال باعث باقی‌ماندن پلاک می‌شود که به‌مرور زمان به رسوب تبدیل می‌گردد.

سیگار کشیدن و تغذیه ناسالم

مصرف مداوم دخانیات و مواد غذایی قندی یا چسبناک، مانند نوشابه‌های گازدار، شیرینی‌جات و فست‌فودها، نه تنها تعادل میکروبی دهان را بر هم می‌زنند بلکه رنگدانه‌ها و ترکیبات آن‌ها مستقیماً به تشکیل رسوب کمک می‌کنند.

ژنتیک و سابقه خانوادگی

استعداد ژنتیکی نقش مهمی در وضعیت بزاق، بافت لثه و پاسخ ایمنی دهان دارد. در خانواده‌هایی که سابقه جرم‌گیری مکرر وجود دارد، احتمال بروز این مشکل در سایر اعضا نیز بیشتر است.

استفاده کم از نخ دندان

حتی با مسواک‌زنی منظم، پلاک‌هایی که در بین دندان‌ها باقی می‌مانند با گذشت زمان به جرم سخت تبدیل می‌شوند. نخ دندان تنها روش مؤثر برای پاک‌سازی این نواحی است و عدم استفادهٔ روزانه از آن یکی از دلایل مهم تشکیل رسوب محسوب می‌شود.

در چنین مواردی، مراجعه به کلینیک دندانپزشکی دکتر پردیس براتی مهوار بهترین مرکز خدمات زیبایی و ترمیم دندان در سعادت‌آباد می‌تواند به بررسی دقیق وضعیت دهان و دریافت مشاوره تخصصی جهت پیشگیری از تشکیل مجدد رسوبات کمک کند.

پیشگیری از تشکیل پلاک دندان، نیازمند رعایت مجموعه‌ای از عادت‌های منظم و صحیح در بهداشت دهان و دندان است. این اقدامات نه تنها به کاهش نیاز به جرم‌گیری‌های مکرر کمک می‌کنند، بلکه باعث ارتقاء سلامت عمومی لثه‌ها و جلوگیری از بروز بیماری‌های دهان و دندان در آینده خواهند شد. در ادامه، مهم‌ترین و مؤثرترین راهکارهای پیشگیرانه معرفی می‌شود:
مسواک زدن اصولی و منظم: حداقل دو بار در روز، به‌ویژه قبل از خواب، با استفاده از مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید دندان ها رو تمیز کنید. توجه به نواحی پنهان مانند پشت دندان‌ها و مرز لثه بسیار ضروری است.
استفاده روزانه از نخ دندان: نخ دندان بهترین روش برای حذف پلاک بین دندانی است و باید به‌صورت روزانه در برنامهٔ بهداشت دهان گنجانده شود.
دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال و ضدپلاک: استفاده از دهان‌شویه‌هایی مانند کلرهگزیدین یا حاوی فلوراید می‌تواند باکتری‌های مضر را کاهش داده و از تشکیل پلاک جلوگیری کند.
رعایت رژیم غذایی سالم: افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و نوشیدن آب کافی در طول روز به تعادل محیط دهان کمک می‌کند.
ترک سیگار و دخانیات: با قطع مصرف سیگار، سلامت لثه و دندان‌ها به‌مراتب بهبود خواهد یافت.
آدامس بدون قند: جویدن آدامس فاقد قند پس از وعده‌های غذایی، با تحریک بزاق، به شست‌وشوی طبیعی دهان و کاهش تشکیل پلاک کمک می‌کند.

درمان این مشکل به شدت و عمق رسوب تشکیل‌شده، محل قرارگیری آن (بالای لثه یا زیر لثه) و وضعیت سلامت عمومی لثه و دندان‌ها بستگی دارد. زمانی که رسوب به صورت قابل‌توجهی روی دندان‌ها تجمع یافته باشد، دیگر با مسواک یا دهان‌شویه قابل حذف نیست و نیاز به مداخله تخصصی توسط دندان‌پزشک دارد. در ادامه به رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمانی اشاره می‌شود:
جرم‌گیری حرفه‌ای: فرآیندی است که طی آن رسوبات سخت‌شده توسط ابزار دستی یا دستگاه اولتراسونیک از سطح دندان‌ها و نواحی اطراف لثه برداشته می‌شود. این روش بسته به میزان جرم ممکن است در یک یا چند جلسه انجام گیرد.
پولیش دندان: پس از جرم‌گیری، سطح دندان‌ها با خمیرهای مخصوص صیقل داده می‌شود تا هم لکه‌ها برطرف شوند و هم سطحی صاف برای جلوگیری از چسبیدن پلاک جدید فراهم گردد.
جرم‌گیری زیر لثه‌ای: در مواردی که رسوب به زیر لثه نفوذ کرده باشد، لازم است از ابزار دقیق‌تری برای حذف کامل رسوبات زیر لثه‌ای استفاده شود. این فرآیند ممکن است با بی‌حسی موضعی انجام شود.
جراحی لثه: در مراحل پیشرفتهٔ بیماری لثه که پلاک در عمق بافت‌های نگهدارنده دندان نفوذ کرده، دندان‌پزشک ممکن است اقدام به جراحی کند تا لثه کنار زده شده و جرم و بافت‌های بیمار به‌طور کامل تخلیه شوند.
لیزر دندان‌پزشکی: در برخی مراکز پیشرفته، از لیزر برای حذف دقیق‌تر رسوبات زیر لثه و کاهش التهاب استفاده می‌شود. این روش می‌تواند زمان بهبودی را کوتاه‌تر و درد پس از درمان را کمتر کند.

تجمع و باقی‌ماندن رسوب روی دندان‌ها فقط یک مسئلهٔ ظاهری نیست، بلکه می‌تواند عواقب جدی و تدریجی برای سلامت دهان و دندان به‌همراه داشته باشد. این لایهٔ سخت‌شده، به‌عنوان مخزن دائمی باکتری‌ها عمل می‌کند و محیط دهان را مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلف می‌سازد. اگر رسوبات به موقع برداشته نشوند، می‌توانند به بافت‌های نگهدارندهٔ دندان آسیب رسانده و حتی منجر به از دست رفتن دندان شوند. از جمله مهم‌ترین عوارض آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
التهاب و خونریزی لثه (ژنژیویت): تماس مستقیم لایه‌های سخت‌شده با لثه باعث تحریک مزمن، التهاب، قرمزی و خونریزی هنگام مسواک زدن می‌شود.
بوی بد دهان (هالیتوزیس): باکتری‌های موجود در در این رسوبات ترکیبات بدبویی مانند سولفید تولید می‌کنند که باعث بوی نامطبوع دائمی دهان می‌شود.
تحلیل لثه و عقب‌نشینی آن: باقی‌ماندن رسوبات به‌صورت مداوم باعث تحلیل بافت لثه و نمایان شدن ریشه دندان می‌گردد.
پوسیدگی دندان: تجمع باکتری‌ها روی سطح دندان، محیطی اسیدی فراهم می‌کند که مینای دندان را تخریب کرده و پوسیدگی را تسریع می‌کند.
لقی و از دست دادن دندان: در مراحل پیشرفته، تخریب بافت لثه و استخوان اطراف دندان باعث لق شدن و حتی افتادن آن می‌شود.
ایجاد لکه و تغییر رنگ دندان: جرم می‌تواند باعث زردی یا قهوه‌ای شدن دندان‌ها شود و ظاهر لبخند را تحت تأثیر قرار دهد.

شناخت این عوارض می‌تواند انگیزه‌ای جدی برای پیگیری منظم درمان و رعایت اصول پیشگیری باشد.

در پایان باید گفت که جرم دندان تنها یک مشکل زیبایی نیست، بلکه هشداری جدی درباره سلامت دهان و نقطهٔ شروع بسیاری از بیماری‌های لثه و دندان محسوب می‌شود. ایجاد این لایهٔ سخت روی دندان‌ها، اگر نادیده گرفته شود، به مرور می‌تواند ساختار نگهدارنده دندان را تخریب کرده و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. رعایت بهداشت روزانه، انتخاب سبک زندگی مناسب، رژیم غذایی متعادل و پیگیری منظم وضعیت دهان نزد دندان‌پزشک، راهکارهایی مؤثر برای پیشگیری از این روند آسیب‌زا هستند.
دکتر پردیس براتی مهوار در سعادت‌آباد با ارائه خدمات دقیق و به‌روز جرم‌گیری، سلامت لثه‌ها و تمیزی دندان‌ها را تضمین می‌کند. استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و تکنیک‌های ملایم باعث می‌شود جرم‌گیری بدون درد و با بیشترین دقت انجام شود. اگر به‌دنبال لبخندی سالم و درخشان هستید، هم‌اکنون برای مشاوره از طریق دکمه دریافت نوبت اقدام کنید و یا با شماره 02122142410 تماس بگیرید.

منابع
my.clevelandclinic
goldenstatedentistry